Mugaz gaindiko gizarte-zuzenbidea

Gizarte-babesaren arloan, mugako langileei aplikatzen zaizkien printzipioak eta araubidea, kasu bereziak alde batera utzita, Europar Batasunaren barruan migratzen duten langile guztiei aplikatzen zaizkien berberak dira (hau da, estatu bakarrean afiliatuta egotea, lan egiten duten tokikoan, nahiz eta langilea beste estatu kide baten lurraldean bizi).

Horiei aseguru-aldien metaketa eta tratu-berdintasuna gehitzen zaizkie.

Printzipioz, Gipuzkoako edo Nafarroako segurtasun-araubideari lotuta zaude, bertan esklusiboki lan egiten baduzu.

Osasun-laguntzari dagokionez

Osasun-laguntza (gauzazkoa) Akitania Berrian (bizilekua) edo Euskadi/Nafarroan (lan egiten duzun estatua) jaso nahi duzun aukeratu dezakezu. Ondoren, osasun-laguntza eman dizun estatuko gaixotasun-aseguruak horren itzulketa egingo dizu, estatu horretan indarrean dauden baremo, tarifa eta baldintzen mugen barruan.

Hala, dagozkizun Europako formularioak lortuko dituzu. Dagokizun Espainiako Gizarte Segurantzako erakunde eskudunari S-1 formularioa (lehen E-106) eskatu behar diozu. Ereduaren baliozkotasuna lan-kontratuaren iraupenaren araberakoa da. Hala ere, formularioa urtero berritu behar duzu. Zure espedientea osatzeko, honako egiaztagiri hauek erantsi beharko dituzu:

• Lan-kontratuaren kopia.
• Espainiako Gizarte Segurantzako zenbakia.
• Akitania Berrian bizi zarela frogatzeko agiria.

Diruzko prestazioei dagokienez, zure kotizazioak jasotzen dituen gizarte-segurantzak ordaintzen ditu.

Langabeziari dagokionez

Egoera horretan egongo zara nahi gabe lana galdu baduzu eta, erabateko langabeziaren kasuan, Frantzian langabezia-saria jasotzen ari bazara.

Akitania Berriko Pôle-Emploi enplegu-zerbitzuan inskribatu behar duzu eta laguntzak eskatu. Horrek ez dizu eragozten Euskadiko edo Nafarroako enplegu-zerbitzuetan inskribatzea, lurralde horietan enplegu bat bilatu nahi baduzu.

Erretiroari dagokionez

Ez dago mugako langileekin lotutako xedapen zehatzik. Langileak estatu batean baino gehiagotan lan egin badu, hainbat pentsio (partzialak) jasoko ditu. Estatu bakoitzak bere araudi nazionalaren araberako erretiro-pentsioa emango du. Euskadin edo Nafarroan lan egiten baduzu, printzipioz, Espainiako gizarte-segurantzako sistemari lotuta egongo zara. Hainbat estatu kidetan lan egin baduzu, estatu bakoitzak zure erretiro-eskubidea egiaztatu beharko du, bere lege-xedapenetan oinarrituz. Hori egiteko, estatu kide batean zure lanarekin lotuta izan dituzun aseguru-aldi guztiak hartzen dira kontuan.

• Pentsioa jasotzeko eskubidea baldin baduzu, herrialde bakoitzak zuzenean ordainduko dizu herrialde horretan metatutako aseguru-aldiengatik dagokizun zatia (lehenengo pentsio nazionala kalkulatzen da, gero Europar Batasuneko pentsioa, eta estatu bakoitzeko erakundeak zenbateko onuragarriena ordainduko dizu, hau da, pentsio nazionala eta EBko pentsioa alderatuz handiena dena)
• Frantzian, hiruhileko bat kotizatzea nahikoa da pentsio-eskubidea izateko. Adi! Espainian gutxienez 15 urtez kotizatu behar da eskubide hori edukitzeko. Kasu horretan, Espainiako erakundeak EBko zenbateko baliokidea bakarrik kalkulatuko du (ez du pentsio nazionalaren zenbatekoa kalkulatuko).
• Erretiratzeko adina ezberdina da Frantzian eta Espainian. Zure eskubidea gauzatu ahal izateko, Akitania Berrian erretiroa hartzeko gutxieneko adina beteta izan behar duzu. Hala ere, ez duzu Espainiako erretiro-pentsioari dagokion zatia jasoko Espainian finkatutako legezko adinera iritsi arte. Adi! Erretiro-pentsio bat bestea baino lehen jasotzen baduzu, jasoko dituzun zenbatekoetan eragina izan dezake. Gaur egun, pentsioa eskatu ahal izateko gutxieneko adina 65 urtekoa da, 36 urte eta hiru hilabetez kotizatu duzula frogatzen baduzu. 2027tik aurrera, erretiroa hartzeko legezko adina 67 urtekoa izango da.

Familia-laguntzei dagokienez

Bizi zaren estatuko edo lan egiten duzun estatuko familia-laguntzak jaso ditzakezu. Europako zuzenbideak familia-laguntzak ordaindu behar dituen lehenengo herrialdea zein den zehazteko irizpideak finkatu ditu eta beste estatua zein baldintzatan egon daitekeen behartuta osagarri diferentzial bat ordaintzera. Familia-laguntza zein estatuk eman behar duen soldatapekoaren egoera pertsonalaren eta, batez ere, bere ezkontideak lan-jarduera bat egitearen arabera zehazten da.